وحی تاکستان نیست،می است.

اشاره : مطلب زیر بخشی از سخنان استاد دکتر حکمت الله ملا صالحی (عضو فرهیخته مؤسسه رخسار قرآن) در یکی از نشست های تخصصی یازدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم تهران (1382) است که تقدیم خوانندگان محترم می شود.                                                               

گر نبودی گوش های غیب گیر      وحی ناوردی ز گردون یک بشیر

ور نبودی دیده های صنع بین          نه فلک گشتی، نه خندیدی زمین

عصر ما، عصر گوش های غیب گیر نیست، ما در عصری زندگی می کنیم ، طوفان گرفته و به شدت شکننده و آسیب پذیرفته؛ که دیرپا ترین زیستگاه ها و قلمروهای ایمان و معنویت بشری فرو ریخته اند. شاید تعجب کنید فلسفه وجودی ظهور باستان شناسی در روزگار ما هم، فروپاشی همین زیستگاه های معنوی و انقطاع و گسستی است که بین انسان و سطوح و مراتب متعالی قدسی و روحانی تر وجود متحقق شده است. علاقمند هستم اینجا یک تصحیحی بین واژه "باستان شناسی" و archaeoIogy"" بشود، ما archaeoIogy""  را باستان شناسی ترجمه کرده ایم، در طی دهه های اخیر اهل فلسفه متوجه شده اند، آن بار معنایی عمیقی را که archaeoIogy"" دارد، باستان شناسی بیان نمی کند ؛ لذا اصطلاح دیگری را تحت عنوان "دیرینه شناسی" وضع کرده اند و موادشان آن انقلاب archaeoIogy"" و بنیادی که فوکو از آن یاد می کند، یعنی گسست بنیادی و نهایی انسان با سطوح و مراتب متعالی تر وجود و اعتقاد او بر این است که انسان با این انقلابarchaeoIogy""،متولد می شود. در گذشته انسان در درون خلقت بود ، معنا و حقیقت از پیش وجود داشت واو تنها کاری که می کرد ، تفسیر حقیقت بود ؛ بالعکس در دوره جدید با انقلاب archaeoIogy""  با گسستی که انسان با آن تاریخ قدسی پیدا می کند، از درون آن تاریخ بیرون می آید و خودش حقیقت ساز است و ما با بنیاد بخشیarchaeoIogy"" مواجه هستم.

    لذا این همایش ها هم من را خوشحال می کند و هم نگران. نگرانی من از خوشحالی من شدیدتر است، از آن جهت می ترسم که فردا هم آن حقیقتی که از عوالم و سطوح متعالی تر وجود، چون باران رحمت الهی از غیب و قدس بر تاریخ تابیده و وجود، قابلیت پذیرش آن را پیدا کرده است، تأویل به تاریخ شود؛ و این بسیار بسیار خطرناک است. انسان معاصر و انسان مدرن، انسانی است که به سطوح متعالی تر وجود اعتقادی ندارد و اعتقاد ندارد که معرفت و وجود، جنبه های سلسه مراتبی و لایه لایه دارد؛ به همین خاطر انسانی که از او سخن می گوید، انسان تاریخی است، انسان مدرن موقعیت تاریخی خودش را به عنوان وجودی، مطلق تاریخی و تاریخ به عنوان مطلق تاریخ پذیرفته است، قرآن چنین نیست و شاید یکی از ویژگی های بر جسته آن این است که میان تاریخ و فرا تاریخ شکاف و گسست نیست و این از امتیازات بزرگ است که بر فروغ مصطفوی تابیده است؛ یعنی شأنی که برای تاریخ و زمان قائل است ، همچنان برای ابدیت نیز قائل است. لذا پیامبر مورخ نیست، قرآن هم صرفا" تاریخ نیست، اگر از حوادث تاریخی هم در قرآن یاد می شود، به آن معنا نیست که تنها نظر به جزئیات تاریخی دارد، آن موسی، آن عیسی، آن ابراهیم و آن مریم ، موسی، عیسی، ابراهیم و مریم، تورات و انجیل نیست، آن تفسیری که در قرآن از خلقت و هستی می شود، همان تفسیر نیست که در تورات و انجیل می شود لذا باید این حدود را نگه داشت.

 نکته مهم این که قرآن اسطوره نیست، اساطیر نیست، مفاهیم اساطیری در قرآن هست و بسیار هم طبیعی هستند و از این مفاهیم استفاده های بسیار مهم می شود ولی اسطوره، تاکستانی از رویدادها ست، اسطوره کثرت است و وجود نورانی ندارد، در جایی نازل نمی شود، کثرتی از تجربیات انسان است و تاکستانی از واقعیات، اما وحی تاکستان نیست ، می است، ببینید چقدر خطرناک است روزی این می به تاکستان و تاک تبدیل شود، یعنی در وحی آنچه که حقیقت و واقعیت هست را بر بال خود می گیرد. بر عکس در تاریخ ما از واقعیت می خواهیم به حقیقت برسیم به قول مولانا:

کاش چون اصحاب کهف این روح را               حفظ کردی یا چون کشتی نوح را

تا از این طوفان بیداری و هوش                وارهیدی این منیر و چشم و گوش

ای بسا اصحاب کهف اندر جهان                 پهلوی تو پیش تو هست این زمان

لذا تصور نکنیم اگر قرآن از وقایع گذشته سخن می گوید، مرادش این است که این وقایع فی نفسه متعلق به گذشته اند؛ این طور نیست. قرآن حقیقتی سیال است؛ اگر ما امروز به شکار آن وقایع می رویم، به این معنا نیست که ما آنها را متعلق به گذشته می دانیم؛ اگر چنین کنیم ، همان چیزی بر سر قرآن خواهد آمد ، که بر سر انجیل آمد. لذا باید این حدودها و حریم ها را جدی گرفت، وقتی سخن از باستان شناسی قرآن می شود، اگرarchaeoIogy"" به معنای افلاطونی و کهنش است، انسان فی نفسه وجودش"archae"یعنی در نسبت"archae"}آرکئو} و{logus"" لوگوس} است، "archae"یعنی بنیان ، بن و حقیقت، انسان در ظل "archae" می زید، و در مسأله فروغ آن زندگی می کند ، بدون نسبت با آن اصلا" انسان نیست و انسان فی نفسه در جستجوی logus و معرفت و معنا و دلیل وعلت چیزها است. لذا انسان فی نفسه همواره وجودی archaeoIogy"" دارد. در دوره جدید این archaeoIogy"" که غرب به ما معرفی می کند. از بنیاد باarchaeoIogy"" که در گذشته وجود داشته، تفاوت می کند. ما کدام باستان شناسی را می خواهیم مطرح کنیم؟ آیا ما آمادگی داریم که روزی کعبه برای ما موزه شود؟ دو نسبت متفاوت هست؛ یک تاریخ زنده و یک تاریخی که فقط نظر به جسم و جسد تاریخ  دارد.

 نوشته شده توسط موسسه رخسار قرآن در یکشنبه 87/2/29 و ساعت 9:19 عصر | نظرات دیگران()